لزوم تقویت مهارت نه گفتن
شاید شما به عنوان یک مادر فرزند مطیع و حرف شنو را ترجیح دهید یا خوشحال شوید که در موقعیت‌های حساس فرزندتان مقابله و مخالفت نمی‌کند؛ اما داشتن کودکی که هرگز مخالفت نکرده و نظر خود را بیان نمی‌کند در بر دارنده آسیب‌های بزرگی در دوران نوجوانی و بزرگسالی برای وی است.
هنوز هم هستند پدر و مادرهایی که سبک فرزند پروری دیکتاتوری را دارند و به این باورند که به خاطر نقش پدر و یا مادر بودن دلیلی برای اینکه فرزندان خود را قانع کنند و علت موضوعی را برای فرزندان خود توضیح دهند وجود ندارد. فقط کافی است تشخیص دهند و بگویند نه.
درست است که کودک شما تا سال‌های نوجوانی توانایی و ابزاری برای مقاومت در برابر پدر و مادر خود ندارند و خواسته و یا ناخواسته از والدین اطاعت می‌کنند اما وقتی والدین برای تصمیمات و حرف خود دلیل نمی‌آورند و توضیح نمی‌دهند در آینده هم این کودکان نمی‌توانند در مواردی که با آن‌ها مخالف هستند سربلند و پیروز بیرون بیایند و نمی‌توانند هنگام نه گفتن منطق خود را بکار گیرند.
حتی توانایی رد سیگار از سمت دوستانش را ندارد و یا زمانیکه به سمت رفتارهای پرخطر کشیده می‌شود نمی‌تواند دلایل مخالف خود را بیان کند و بر سر آن‌ها بیاستد. حتی در بزرگسالی نیز ممکن است نتواند مخالفتش را از رفتار دیگران ابراز کند یا در برابر کوه مسئولیت‌هایی که به او محول می‌شود ایستادگی کند.
آموزش نه گفتن
آموزش نه گفتن در کودکی صورت می‌گیرد و جبران آن در سنین بالا امری دشوار و پرهزینه است و معمولاً به ندرت جواب می‌دهد. برای اینکه فرزندی داشته باشیم تا بتواند نیازها و توانایی‌های خود را تشخیص داده بتواند در برابر موقعیت‌های دردسر ساز ایستادگی کند، باید از سنین پایین این مهارت را به او بیاموزیم و این امر زمانی میسر می‌شود که اعتماد به‌نفس خود باوری را در او تقویت کنیم. یک فرد با اعتماد به نفس و داشتن خود باوری می‌تواند درک کند که چه زمانی نظر خود را بیان کند، در برابر چه درخواست‌هایی نه بگوید و چه افرادی را حذف کند.
برای هویت‌سازی و ایجاد یک شخصیت قوی در کودکان باید از سال‌های ابتدایی زندگی شروع کنیم. بسیاری از روانشناسان سن شروع آموزش مهارت نه گفتن را ۲ سالگی می‌دانند. با آموزش رفتارهای شجاعانه مثل نه گفتن به کودک خود، می‌توانیم به افزایش اعتماد به نفس او کمک کنیم. افزایش اعتماد به نفس در کودک ما، باعث تقویت روابط اجتماعی و احساس رضایت و آرامش خاطر بیشتر کودک می‌شود. علاوه براین فرزند ما با کسب مهارت نه گفتن می‌تواند در برابر بسیاری از آسیب‌های اجتماعی در امان باشد.
با توجه به این که با آموزش شجاعت و نه گفتن به فرزند خود، اعتماد به نفس او را افزایش می‌دهیم، در نتیجه این روش برای کودکان پرخاشگر، کمرو، مضطرب، کودکان دارای وسواس فکری و عملی خفیف، کودکان دارای لکنت زبان، نقص در گفتار و کودکانی که دارای فوبیای اجتماعی هستند، مفید و مؤثر می‌باشد.
کودک باید یاد بگیرد با در نظر گرفتن حقوق دیگران خواسته خود را بیان کند؛ باید خواسته منطقی داشته باشد و با رفتاری سرشار از احترام نیازهای خود را مطرح کرده و بتواند در برابر درخواست‌های غیر منطقی افراد بیاستد.
کودکان ممکن است برای کسب رضایت دیگران، مورد قبول جمع قرار گرفتن و یا احساس اجبار نتوانند نه بگویند. لازمه آموزش این مهارت آن است که به کودکمان بیاموزیم خود را دوست داشته باشند، و با محبت بی‌قید و شرط به آنان یاد می‌دهیم می‌تواند با رفتاری مودبانه و بدون خشونت حق خو را بگیرد.
مهارت‌های لازم
لازمه این کار بکارگیری مهارت‌های زیر است:
برقراری ارتباط صحیح با کودک
شما باید حس امنیت و آرامش را به فرزندتان القا کنید. کودک باید همواره بداند بدون قید و شرط دوست داشته می‌شود و اگر مادر یا پدر او را از رفتاری منع می‌کند دال بر دوست نداشتن او نیست. او باید اقتدار شما را ببیند و بداند حرف شما قابل عوض شدن نیست. مخالفت‌های پی‌درپی حرف شما را بی‌اثر می‌کند و حرف شنوی کودک را کاهش می‌دهد.
احترام و روابط اجتماعی
آموزش اولیه احترام در جمع و نحوه برخورد با دیگران مهمترین اصل برای یادگیری است. باید یاد بگیرد چگونه تشکر کند، قبل از درخواست چیزی خواهش کند و در برخوردها دست بدهد. باید یاد بگیرد برای کنترل خشم و عصبانیت خود تلاش کند و خود را به جای دیگران قرار داده و برای درکشان تلاش کند.
فراهم کردن محیط امن و پرنشاط
کودکان از طریق بازی و با آرامش فرآیند یادگیری را تکمیل می‌کنند. آموزش مهارت با استفاده از بازی می‌تواند آن را تثبیت کرده و نتایج مثبتی به بار آورد.
برقراری ارتباط سازنده با همسالان
علاوه بر نیاز کودک به بازی، قرار گرفتن در کنار همسالان و تعامل سازنده با آنان می‌تواند یادگیری را سرعت ببخشد. کودک در موقعیت‌های مختلف یاد می‌گیرد چگونه درخواست‌های نامعقول دوستانش را رد کند و چگونه با احترام به آنان بتواند مخالفت خود را از بعضی بازی‌ها یا شراکت‌ها ابراز کند.
داشتن توقع به جا از او
درک توانمندی و فهم کودک امری بسیار مهم است. هرچه باشد فرزند شما درک محدودی از کارها و عواقب آن‌ها دارد. گاهی نیاز است به او توضیح بیشتری دهید و خودتان را با او هم سطح بدانید.
درک هوش هیجانی کودک و ارتباط آن با فعالیت‌های اجتماعی او
در ادامه گزاره بالا باید فضای ذهنی کودک را بشناسید و مدل‌های فکری او را به خوبی درک کنید. از کودک دو ساله خود انتظار درک مفاهیم انتزاعی را نداشته باشد و تمام انتظارات را خود را به طور کامل و با واژگان ملموس و در گزاره‌های کوتاه شرح دهید.
اختلاف نظر
کودکان باید یاد بگیرند می‌توانند اختلاف نظر داشته باشند. او می‌تواند نظری متفاوت داشته باشد و مجبور نیست همواره نظر دیگران را تایید کند. این بخشی از استقلال شخصیتی کودک است و باید بیاموزد زمانیکه نظری مخالف دارد با احترام بتواند نظر خود را بیان کند.
احترام به اختلاف نظر
در کنار اینکه به او آموزش می‌دهیم می‌تواند نظری مخالف داشته باشد لازم است بداند به دیگران گوش کند او باید بتواند نظرات مخالف را هم بشنود و افراد را درک کرده و سازش کند. به او بیاموزید حتی اگر فردی حرف غلطی هم می‌زند بازهم فردی محترم است و نباید در مورد او لحن بدی را به‌کار برد. او باید بتواند نظرات دیگران را بشنود و به نظرات مخالف احترام بگزارد؛ او باید بداند احترام یک موضوع متقابل است.
نحوه صحیح برخورد با اشتباه کودک
اگر کودک کار اشتباهی انجام می‌دهد به جای دعوا و ایجاد تنش با آرامش و صبر با او صحبت کنید. با دلایل منطقی و در حد درک کودک برای او بیان کنید که چرا رفتارش درست نیست و نباید آن را تکرار کند. با این کار احترام به دیگران و نحوه صحیح بحث را نیز می‌آموزد.
آموزش فرهنگ عذرخواهی
همیشه در یک بحث ممکن است کسی اشتباهی کند و جملاتی را بگوید که ناراحت کننده است و یا حتی برخورد فیزیکی انجام دهد؛ شما باید فرهنگ عذرخواهی و جبران خسارت را نیز به فرزندتان بیاموزید.
نه گفتن به موقع و در جای مناسب
یکی از مهمترین اقدامات در آموزش نه گفتن به کودکان این است که به موقع و درجای خود به آن‌ها نه بگوییم. زیاد تکرار کردن این کلمه ارزش آن را کم کرده و باعث می‌شود کم‌کم نادیده گرفته شود. کودکان دوست دارند راه بروند، محیط خود را بشناسند و چیزهای مختلفی را تجربه کنند؛ دکوراسیون منزلتان را طوری بچینید که وسایل شکستنی و خطرناک در دسترس نباشند و محیطی امن را برای تجربه کودک فراهم کنید.
ایجاد فضای مناسب بازی
فضا و زمانی را برای تخلیه انرژی آن‌ها در نظر بگیرید کودکان نیاز دارند در فضای آزاد و با همسالان خود بازی کنند.فراهم کردن این امکان باعث می‌شود از شیطنت‌در محیط منزل کاسته شود. می‌توانید در مواجه با رفتاری راهکاری جایگزین پیشنهاد دهید بسیاری از رفتارهای کودک به علت ندانستن راه حل بروز پیدا می‌کند با نشان دادن این جایگزین کودک را هدایت می‌کنید.
حق انتخاب دادن به کودک
می‌توانید در برابر یک رفتار کودک به او حق انتخاب دهید به جای فوتبال بازی کردن در خانه می‌تواند به پارک برود و یا توپ را روی زمین قل دهد؛ به این شکل هم حق انتخاب می‌دهید و هم او را از رفتار پرخطر منحرف می‌کنید.
روش مخالفت با کودک
لحن و حرکت مناسب در پذیرش کودک بسیار مهم است. در زمان صحبت با او در فاصله نزدیک بیاستید و خود را هم‌سطح فرزندتان قرار دهید به طوری که ارتباط چشمی برقرار شود. آرام و شمرده و با قاطعیت حرف بزنید. سر حرف خود بیاستید و در هیچ صورتی با گریه و زاری او حرفتان را عوض نکنید این کار به کودک این پیام را می‌دهد که می‌تواند با گریه و زاری جو را تغییر دهد.
تعادل در نه گفتن به کودک
تعادل مهمترین نکته در این فرآیند است.کودکان نباید دائما بله یا نه بشنوند چرا که لوس و یا سرخورده می‌شوند. برای او چند قانون ساده و قابل فهم و عملی بگزارید و در صورت سرپیچی او را جریمه کنید. قوانین باید کم و در سطح درک کودک باشند