مهارت حل مسئله
کودکان نیاز هست تا قدرت حل مسئله را یاد بگیرند. توانایی حل مسئله یکی ار مهارتهایی هست که والدین و مربی‌ها باید به کودک یاد بدهند. شروع یادگیری مهارتهای حل مسئله از کودکی و پیش دبستانی شروع می‌شود و تا زمانیکه بزرگ می‌شوند و دوران نوجوانی تعلیم جل مسئله و کمک به آنها برای تصمیم گیری صحیح و سالم ادامه دارد.
دلایلی که کودکان نیاز به توانایی حل مسئله دارند؟
کودکان هر روز با مسائل و مشکلات زیادی برخورد می‌کنند. مشکلاتی از قبیل مشکل تحصیلی، مشکل با همسالان، مشکل در رشته ورزشی، مشکل در انجام کارهایشان یا حتی تصمیم گیری در انتخاب لباس و پوشش مناسب در محیط‌های مختلف و غیره همگی مسائلی هستند که مراحل رسمی آموزش حل مسئله می‌تواند، سودمند باشد.
وقتی کودکان مهارت حل مسئله را یاد می‌گیرند یک اعتماد به نفسی در تواناییشان برای تصمیم گیری صحیح در آنها ایجاد می‌شود. در صورتیکه کودکی فاقد قدرت حل مسئله باشد از انجام خیلی از کارها ممانعت کرده و سعی و تلاشی برای حل مشکل نمی‌کند. بعنوان مثال اگر کودکی در برابر طعنه و اذیتهای همسالان نتواند عکس‌العمل درست داشته باشد، او با مسئله به درستی برخورد نمی‌کند و ممکن هست از مدرسه متنفر شود. کیفیت نمرات درسی کاهش پیدا می‌کند و حتی ممکن است از مشکل سلامت جسمی شکایت کند و دچار درد معده یا سردرد شود.
کودکی که ضعف در مهارت حل مسئله دارد، نمی تواند در برخورد با مشکلات به این فکر کند که راه‌حل‌های دیگری هم برای حل موضوع وجود دارد. این قبیل کودکان سریع بدون فکر کردن در مورد مشکل تصمیم گیری می‌کنند. برای مثال اگر کودکی نتواند گزینه‌های موجود را تشخیص بدهد و اگر کسی اسباب بازی او را بر دارد با کتک زدن و حمله سعی می‌کند، مشکلش را حل کند و به نظر او تنها راه برای برگرداندن اسباب بازی همین هست. باید به کودکان کمک کنیم تا بتوانند گزینه‌های موجود برای تصمیم گیری صحیح در مواجهه با یک مشکل شناسایی کنند.
حل مسئله یک فرآیند منطقی هست که لازم هست :
- ابتدا مسئله شناسایی شود
- گزینه‌های مختلف برای حل آن تشخیص داده شود
- هر کدام از راه‌ها بررسی و تحلیل شود
- پذیرش و ارزیابی عواقب تصمیم
- آموزش ارزشیابی مشکلات به کودکان
در مورد شناسایی مشکل با کودک صحبت کنید. گاهی اوقات فقط مطرح کردن و بیان مشکل می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. بطور مثال یک کودک به مادرش بگوید، ” بچه‌ها زنگ تفریح من را بازی نمی‌دهند” در این حالت با گفتگو و بیان مسئله احساس راحتی و سبکی می‌کند.
وقتی کودک مشکل را توانست، تشخیص دهد به او یاد بدهید که چطور قبل از انجام هر اقدامی راه حل‌های مختلف را مطرح کنند. سعی کنید حداقل به چهار راه ممکن فکر کنند.سپس در مورد جوانب مثبت و منفی هر روش بحث کنید.به هیچ وجه راه حل‌هایی که مطرح می‌کند را رد یا مسخره نکنید. بگذارید، خودش فکر کند و آنها را ارزیابی کند.
خیلی مهم هست که کودکان تشخیص پیامدهای مثبت و منفی رفتارشان را یاد بگیرند.
وقتی کودکی بتواند گزینه‌های مختلف و پیامدهای ممکن انتخاب هر کدام از گزینه‌ها را تشخیص بدهد او می‌تواند بهترین تصمیم گیری را داشته باشد.
به کودکان یاد بدهید که اگر برای حل مشکلی کاری انجام داد و مشکل حل نشد باز می‌تواند کارهای دیگر را امتحان کند. مهم هست که کودک بداند تا زمان حل یک مشکل باید تلاش کند و آنقدر تلاش کند تا مشکل کامل حل شود.
بطور فعال در مورد حل مسئله بحث کنید
هنگامی که مشکل کودک بزرگ می‌شود، هیچ عجله‌ای برای حل آن نداشته باشید. وقتی شما می‌بینید، کودکتان در کشمکش با مسئله‌ای هست این فرصت را به او بدهید تا قبل از دریافت هر کمکی به تنهایی سعی کند مسئله را حل کند.برای مثال اگر کودک شما با خواهر یا برادر سر اسباب بازی درگیر شده‌اند، صبر کنید تا خودشان مسئله را حل کنند. اگر نتوانستند کاری انجام دهند به آنها کمک کنید تا یک راه حل پیدا کنند. البته این صبر در کشمکش بین بچه‌ها تا زمانی هست که هیچ خطری آنها را تهدید نمی‌کند در غیر اینصورت لازم هست تا مداخله کنید.
الگوی مدلی مهارتهای حل مسئله به کودک کمک می‌کند که در موقعیتهای زندگی واقعی چه انجام بدهند. برای مثال اگر کودک شما یاداشتی از معلمش برای شما آورد که در آن معلم اشاره به ضعف در درس ریاضی او کرده است، شما بالافاصله برای حل مسئله دنبال معلم خصوصی نگردید. شما باید برای کودکتان یک الگوی صحیح باشید. پس بنشینید و در مورد مشکل و مراحل حل مشکل با کودک بحث کنید. ممکن هست کودک شما ایده‌های خوبی را مطرح کند که برای یادگیری بهتر ریاضی کمک هست و به کسب نمرات بهتر کمک می‌کند.
سعی کنید توافق دو طرفه در رسیدن به راه حل مسئله داشته باشید.
مواقعی که کودک شما برای حل مسئله راه حلی پیدا می‌کند او را تشویق کنید و پاداش در نظر بگیرید.
رویارویی با عواقب طبیعی
وقتی کودکان عواقب طبیعی تجربه می‌کنند این یک روش آموزشی تاثیر‌گذاری در مهارت حل مسئله هست رویارویی با عواقب طبیعی به این معنی هست که اجازه بدهید تا کودکتان یک انتخابی داشته باشد و عواقب منفی تصمیمش او را به چالش بکشد. این خیلی مهم هست که کودک یاد بگیرد که همیشه از نگرانیها در امان نیست. بطور مثال وقتی اجازه می‌دهید که کودک نوجوان شما تمام پول تو جیبی خرج اولین چیزی که در فروشگاه دیده بکند بعد وقتی درخواست پول بیشتری از شما می‌کند و شما در خواستش را رد می‌کنید. او با تجربه عواقب منفی این اقدامش یاد می‌گیرد که دیگر نمی‌تواند بقیه چیزهایی که می‌خواهد را بخاطر تصمیم اولش بدست آورد.با بحث کردن در مورد حل مسئله او یاد می‌گیرد که در دفعه‌های بعدی تصمیم بهتری بگیرد.
ما اغلب یادگیری کودکان را به فراگیری اجتماعی، عاطفی، شناختی، فیزیکی و خلاق تقسیم می‌کنیم. اما تماشای کودک در طول روز آشکار می‌کند که مهارت حل مسئله همه‌ی اینها را توسعه می‌دهد.
تفکر خلاقانه و مهارت تفکر انتقادی قبلا در موردشان در سایت کودک شید شاد صحبت کردیم و یک جزء ضروری از حل مسئله هست.