آموزش مهارت حل مسئله به کودکان
مهارت حل مسئله، بنیاد تمام زمینه‌های دانش مانند ریاضیات، علوم و هنر است. چه کودک خردسالی که می‌خواهد بیابد لکه خیس فرش از چه چیزی ساخته شده و چه دانشمندی که می‌خواهد درمانی برای سرطان کشف کند، هر دو یک فرایند یکسان تفکر و حل مسئله را به کار می‌گیرند. از طریق یادگیری حل مسئله است که کودکان مهارت‌های فکری‌شان را می‌سازند. همچنین آموزش مهارت حل مسئله به کودکان باعث افزایش توانمندیهای عاطفی، اجتماعی، بدنی، زیباشناسی و اخلاقی آنها می‌شود.
فرزند شما با یادگیری مهارت حل مسئله، چه چیزی را کسب می‌کند؟
- یادگیری مهارت حل مسئله به کودکان کمک می‌کند که:
- خلاقیتشان افزایش یابد
- توانمندی‌شان در ریاضیات بالا برود
- اعتماد به نفسشان در انجام کارهایی که تا کنون نکرده‌اند زیاد شود
- در رهبری توانمند شوند
چگونه مهارت حل مسئله را به فرزندتان آموزش می‌دهید؟
آموزش مهارت حل مسئله از طریق روش آموزشی مبتنی بر کشف باید صورت بگیرد؛ یعنی کودک بر اساس فرایند پرسشگری و کاویدن، یاد بگیرد. آموزش مهارت حل مسئله شامل کمک به کودک دراین است که یاد بگیرد چگونه پاسخ معماها، پرسش‌ها، و معظلاتی که در زندگی روزانه‌اش با آنها روبرو می‌شود را پیدا کند. این یادگیری هم در تمرین‌های فردی و هم در تمرین‌های گروهی، محقق می‌شود. پروژه‌های گروهی برای یادگیری انضباط و همکاری گروهی (کار تیمی) خیلی مهم است.
۶ اقدام عملی برای آموزش مهارت حل مسئله
کودکان باید در یک فرایند تکرار شونده و منظم، مهارت حل مسئله را یادبگیرند. برای این منظور، لازم است که اقدام‌های زیر صورت گیرد:
۱- فراهم کردن یک محیط حل مسئله
کودکتان باید بداند که اشکالی ندارد اگر اشتباه کرد و به این خاطر تنبیه نشود. و اینکه کودک متوجه شود که قضاوت‌ها و راه حل‌هایشان ارزشمند است؛ حال چه درست باشند چه غلط. به خاطر داشته باشید که شما می‌خواهید تفکر حل مسئله را تقویت کنید که نیازمند این است که تمامی گزینه‌های حل یک مسئله باید استخراج شود. اگر کودکتان جواب به ظاهر بی ارتباطی داد، هرگز او را مسخر نکنید و به او نخندید. کودک شما می‌خواهد که عقایدش شنیده شده و جدی گرفته شود. اگر شما به راه حل‌های کودکتان توجه کرده و او را تشویق کنید که راه حل‌های خلاقانه‌تر ارائه دهد، علاقه کودک به حل مسئله، افزایش می‌یابد.
۲- ایجاد زمان برای حل مسئله
فرایند یافتن راه حل برای مسئله و آزمون راه حل در عمل، نیاز به زمان دارد. سعی و خطا، یکی از بخش‌های حیاتی برای یادگیری مهارت حل مسئله است. زمانی را بر اساس یک دوره منظم، مانند بعد از ظهرهای آخرهفته، کنار بگذارید تا به همراه فرزندتان در یک فعالیت حل مسئله، مشغول شوید.
۳- فراهم کردن مکانی برای حل مسئله
آزمون راه حل‌ها باید در محیطی ایمن انجام شود مانند چاله ماسه یا محوطه باغچه که بتوانید همراه با کودکتان بازی کنید. چاله ماسه، جای خوبی است برای ایجاد موقعیت‌هایی مانند حفر تونل و یا ساختن یک رمپ. اجازه دهید که کودکتان از وسایلی که در اطرافش هستف استفاده کند. همچنین اگر بتوانید چند کودک هم سن وسالش را نیز وارد کنید، سودمند است زیرا باعث تقویت تعاملات اجتماعی می‌شود؛ از آنجائیکه کودکان سعی می‌کنند برای یافتن راه حل با یکدیگر به گفتگو بپردازند.
۴- تدارک وسایل لازم
برای انجام بازی حل مسئله، کودک شما به موقعیت‌هایی نیاز دارد تا روش‌های گوناگون را به کار گرفته و تنوعی از ابزار و مصالح را داشته باشد. انعطاف پذیری مصالحی همچون ماسه، آب، بلوک، و مواد هنری برای کشف روش‌های گوناگون، ایده آل هستند. کودکان می‌توانند به راحتی راه حل‌هایشان را تست کنند و به مصالحشان، شکل‌های مختلفی بدهند.
۵- آشنایی با روش حل مسئله
مهارت حل مسئله دارای یک فرایند منطقی است که باید آن را به کودک یاد داد:
۱- تشخیص مسئله
۲- یافتن گزینه‌های گوناگون (مثلاً از طریق طوفان ذهنی)
۳- تست گزینه‌ها
۴ – ارزیابی آنچه که رخ می‌دهد
فهمیدن فرایند تفکر حل مسئله، باعث می‌شود که کودکان مهارت حل مسئله‌شان را تقویت کنند. می‌توانید با توضیح این فرایند در زمانی که خودتان مشغول حل یک مسئله هستید، این استراتژی را برای کودکتان مدل کنید. برای اینکه به توجه کودکتان در فهم این فرایند جهت دهید، خوب است که پرسش‌هایی را از او بپرسید. بهترین پرسش‌ها در این زمینه، پرسش‌های باز هستند.
مثال‌هایی از پرسش‌های باز عبارتند از:
- برای اینکه این کار کنه، چطوری باید ساخته می‌شد؟
- چه کار دیگه ای می شه کرد؟
- اگر این کار را انجام دهیم، به نظرت چه اتفاقی می افته؟
- اگر خودت امتحان کنی، چطور می شه؟
- به نظرت آیا راه دیگری هم وجود داره؟
۶- انتخاب مسائل مناسب برای حل
از آنجای که کودکان بنا به طبیعتشان بسیار مایل هستند که دنیای اطرافشان را بیابند، یافتن مسئله مناسب، چندان سخت نیست. مسایلی که می‌توانید برای کودکان انتخاب کنید می‌تواند این باشد که دنیای فیزیکی، یا دنیای اجتماعی چگونه کار می‌کند. این‌ها جنبه‌هایی از زندگی است که کودکان در زندگی روزمره با آنها سروکار دارند.
برخی از مسائل مربوط به دنیای فیزیکی عبارتند:
- وقتی در یک کفه ترازو، بار می‌گذاریم چگونه تعادل آن را حفظ کنیم؟
- وقتی که ته یک بطری سوراخ است، چگونه آن را پر از آب کنیم؟
- چگونه یک بند کفش را ببندیم؟
- چطوری به بالای کابینت برسیم؟
- چطوری یک تونل بزنیم زیر قصر ماسه‌ای، بدون اینکه خراب بشه؟